افات و سم ۶

افات و سم ۶

سمپاشی مدرن و افت شناسی

سموم آلی گوگردی(روداناتها)

مصرف این سموم در بهداشت رواج چندانی نیافت.این سموم ترکیباتی از تیوسیاناتها ودارای عامل -SCNهستند که به آنها Rodanatesگفته میشود و اغلب داری خاصیت ناک دان نیز میباشند.سمومی مثل Lethone ،فنوتیازین(Phenothiazin ) و آرامایت(Aramite) جز این گروه هستند.

سموم معدنی (Inorganic compounds)

سموم معدنی شامل مود شیمیایی معدنی مثل روغنهای معدنی نفتی ،گوگرد، ترکیبات سولفوکلسیک،فسفردوزنگ و مواد آرسنیکی مثل سبز پاریس هستند که اغلب از طریق گوارشی ایجاد مسمومیت میکنند.بعضی از ترکیبات این گروه مثل گوگرد تاثیر تنفسی دارند.روغنها علاوه بر تاثیر تنفسی و تولید بخار سمی،از طریق فیزیکی و با مسدود کردن روزنه های تنفسی حشرات باعث مرگ آنها میشوند.

جونده کشها یا موش کش ها (Rodenticides)

موادی که برای مبارزه با موش ها (جوندگان ) بکار میرند در 4 گروه قرار میگیرند:

1-جونده کشهای تک دوز یا سموم حاد یا شدید الاثر (Acute)

2-جونده کشهای ضد انعقادی یا سموم بطی الاثر (Chronic-slow acting)

3-سموم تدخینی یا گازی (Fumigants)

4-دور کنندگان جوندگان (Rodents Repellents)

الف-سموم موش کش تک دوز یا حاد:

این سموم معمولا در صورت ورود دوز مناسب با یک بار تغذیه باعث مرگ جونده میشوند ولی معمولا در صورت عدم مرگ جونده مجددا از آن تغذیه نکرده و باعث گریز جونده از طعمه میگردند.سموم این گروه غالبا ترکیبات معدنی بوده و کاربرد نسبتا وسیعی دارند.مهمترین این سموم عبارتند از:

فسفر دوزنگ یا زینک فسفاید: گردی است نرم،خاکستری مایل به سیاه ودارای بوی مشخص سیر و مزه ای تند که برای جوندگان مطلوب است.این ماده جونده کش عمومیست.سرعت تاثیر آن زیاد بوده،در کمتر از یک ساعت باعث مرگ جونده میشود.فسفر دو زنگ به شکل طعمه مسموم به میزان 1 تا 1.5 در صد همراه غلات،حبوبات،ماهی،گوشت،میوه و سبزیجات مصرف میشود.
سولفات تالیوم: به اسامی تجاری Ratox و Zelio عرضه میشود.جسمی است بلوری ،سفیدرنگ،محلول در آب و بدون مزه وبوی خاص که همین مطلب احتمال خورده شدن آن توسط حیوانات اهلی ،پرندگان و حتی انسان را افزایش میدهد.این ماده به صورت خمیر و دانه مسموم مصرف میشود.از سایر سموم این گروه میتوان به سموم فوراتیسم یا گوفاسید،سیلاتران،استرکنین و کالسیفرول اشاره کرد.

ب- سموم موش کش ضد انعقادی یا مزمن(َ Anticoagulants or Chronic ):

این ترکیبات دارای اثرات فیزیولوژیکی مشابه بوده و کلیه آنها میتوانند مکانیسم انعقاد خون را مختل و باعث بروز خونریزی های داخلی و کشنده شوند.اثر آنها تجمع پذیر است و اغلب آنها باید برای مدت چندین روز متوالی توسط جوندگان مصرف شوند تا موثر باشند.این سموم نسبت به سموم حاد دارای دو مزیت هستند:

1- توسط جوندگان به خوبی پذیرفته شده و باعث فرار جونده از طعمه پس از تغذیه نمیشوند.

2- سمیت آنها برای انسان و حیوانات دیگر کم بوده و پادزهر آنها یعنی ویتامین K در همه جا یافت میشود.مهمترین سموم این گروه عبارتند از:

وارفارین Warfarin : به نامهای تجاری Rax و Kypfarin موجود است.اولین ترکیب ضدانعقادی است که در سال 1950 علیه جوندگان بکار رفت و مصارف وسیع پیدا نمود.محلول غلیظ سدیم وارفارین 0.5% در طعمه مسموم به کار میرود.
فومارین: به اسامی تومارین و کومافوریل موجود است.این ماده خواص مشابه وارفارین داشته و به شکل طعمه جامد 0.5% همراه نشاسته و محلول در آب در طعمه های مایع مصرف میشود.
کوماتترا اتیل: بانام تجاری راکومین (Racumin)علیه هر سه نوع موش اهلی به کار میرود.راکومین به صورت پودر،مایع و طعمه مسموم مصرف میشود.
پیوال: به نامهای پیندون و پیوالین و به صورت پودر نرم زرد رنگ با بوی کم ولی تند و زننده وجود دارد.روی موشهای اهلی به خوبی موثر است و بصورت طعمه مسموم مایع و جامد 0.5تا 2% همراه نشاسته مصرف میشود.
برودیفاکوم: به نامهای تجاری Klerat و Talonساخته و عرضه می گردد.نسبت به سموم قبلی جدیدتر و سمی تر است و خطر آن برای انسان و حیوانات نیز بیشتر است.این ماده دارای تاثیر سریع در دوزهای کم است.طعمه های مسموم حاوی 0.001تا 0.005 % به مدت چند روز باعث کنترل جوندگان میشوند.این طعمه ها به شکل بلوکهای سخت لاستیکی در محلهای مختلف از جمله درون کانالهای فاضلاب و یا به همراه دانه گندم مصرف میشوند.
از سایر سموم این گروه میتوان برومادیولون،کلرفاسینون،دی فاسینون و والون را نام برد.

ج-سموم تدخینی یا گازی:

از این سموم معمولا برای ازبین بردن جوندگان و اکتوپارازیتهای آنها در محلهای غیرقابل دسترسی در ساختمانها ،کشتیها و در لانه ی جوندگان در زیر خاک استفاده میشود.این سموم اکثرا بسیار خطرناک و کار با آنها نیاز به رعایت نکات دقیق و تجربه و آموزش کافی دارد.مهمترین این سموم عبارتند از:

1- سیانور: این سم به شکل سیانور کلسیم و سیانور سدیم مصرف میشود و از پرمصرف ترین سموم گازی یا تدخینی است که در عملیات خارج از اماکن به کار رفته و هیچگاه نباید درون یا در نزدیک منازل و ساختمانها بکار رود.این ماده در اثر تماس با رطوبت هوا تولید اسید سیانیدریک کرده در هوا منتشر میشود و باعث مرگ میگردد.این سم به صودرت پودر یا گرانول سفید خاکستری وجود دارد و درون لانه جونده ریخته و درب لانه مسدود میشود.

پادزهرهای آن آمپولهای نیتریت آمیل است که درون دستمال ریخته شده و به مدت 30ثانیه در مقابل بینی فرد مسموم که بیهوش شده نگه داشته میشود.هنگام کار با این سم حتما باید دو نفر حضور داشته باشند.

2- متیل بروماید: گازی بی بو و خیلی سمی است و کاربرد عمومی دارد.این گاز بصورت کپسولهای تحت فشار که دارای لوله و شیر هستند عرضه شده و به کمک آنها گاز به درون لانه جونده یا محل مورد نظر دیگر فرستاده میشود.متیل بروماید برای ضدعفونی کردن سیلوها و علیه حشرات و قارچها بکار میرود.در دمای زیر 4 درجه نباید مصرف شود و هنگام کار به منظور جلوگیری از ماندن ذرات سم در سطح پوست و ایجاد سوختگی نباید از دستکش استفاده کرد.

3- هیدروژن فسفاید(فسفید آلومینیوم): به نامهای فستوکسین فسفین و سلفوس و به صورت قرصهای فشرده سه گرمی که هر قرص تولید یک گرم گاز سمی هیدروژن فسفاید در مجاورت رطوبت هوا میکنند مصرف میشود.دو یا سه قرص را درون لانه جونده ریخته و دربهای لانه را مسدود میکنندواین گاز نیز دارای تاثیر عمومی برروی جوندگان و حشرات و سایر بندپایان بوده و از آن در سیلوها و انبارها به شرطی که خالی از سکنه باشد استفاده میشود.این ماده دارای بوی تند سیر است.

از سایر سموم گازی میتوان به کلروپیکرین یا گاز اشک آور ،گاز کربنیک به صورت یخ خشک برای سرد خانه ها و توده های غلات و مونوکسید کربن یا گاز اگزوز که توسط لوله ای به درون لانه جوندگان برای مدت 1 تا 2 دقیقه فرستاده میشود،اشاره کرد.

دور کننده ها (Repllents )

ترکیباتی هستند که برای جوندگان مضر و باعث دور شدن آنها از مناطق یا مواد مورد استفاده میشوند.این مواد علاوه بر تاثیر مناسب باید دارای دوام کافی نیزباشند.این ترکیبات را در ساخت کابلهای تلفن و برق و گونی ها و کارتنهای نگهداری مواد بکار میبرند.ازاین مواد میتوان Tiram – Tributyltin و Rotran را که در ساخت کابلها بکار رفته اند را نام برد.

حشره کشهای آلی متفرقه

ترکیبات آلی مختلف دیگری وجود دارند که آنالوگهای فرمونها و هورمونهای مختلف حشرات بوده و ایجاد اختلالات فیزیولوژیک در رشد و یا فعالیت های عادی حشرات کرده،باعث مرگ آنها میشوند.از این گروه میتوان ترکیبی به نام دیمیلین (Dimilin)اشاره کرد که موجب تجزیه کیتین حشرات شده و لاروها در اثر تماس با آن دچار اختلال در تغییر جلد شده و از بین میروند.این ماده بر روی تخم حشرات نیز اثر کشنده دارد و رشد جنینی را مختل میکند.همچنین ترکیبات تریمیدان و پروپال نیز در این گروه قرار میگیرند.

حشره کشهای بیولوژیک(میکروبی)

این مواد شامل عوامل زنده میکروبی مثل ویروسها،باکتریها،قارچها و بعضی جانوران هستند که فعالیت و یا ترشحات سمی آنها باعث مرگ حشرات میشود.مهمترین عوامل بیولوژیک مصرفی در بهداشت باکتری موسوم به Bacillus thuringiensis است که در شرایط رشد مصنوعی تولید انبوه شده و اسپورزایی میکند.اسپورهای آن دارای کریستالهای سمی است که سروتایپ 14 این باسیل بهترین بازده را علیه لارو پشه ها داشته و به همراه مواد بی اثر مثل تالک فرموله شده و در آبهای محل رشد لارو ریخته میشود. لاروها با خوردن کریستالهای سمی از بین میروند.

این باکتری به صورت تجاری و به اسامی توری سید،باکتان و باکتوسپئین تولید و عرضه میشود و در کشاورزی نیز کاربرد نسبتا وسیعی دارد.علاوه بر آن قارچهای بوارین نیز علیه لارو برخی حشرات مصرف میشوند.ماهی های لارو خوار گامبوزیا نیز در کنترل لارو پشه ها در آبهای کم عمق در مناطق مالاریا خیز بسیار موفق عمل میکنند.استفاده از سموم بیولوژیک قارچی،ویروسی و نماتدی در بهداشت رواج چندانی نداشته است.

مریم رخشانی، تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۸

سمشناسی افت کش پهباد سیرنگ